KULTURA I SZTUKA PO WOJNIE

Już 8 maja zorganizował on w Teatrze Miejskim uroczystą akademię ku czci Żołnierza Polskiego. Padły wtedy na deskach teatru pierwsze polskie słowa po wojnie. Dom Kultury kierowany przez Zdzisława Okuljara stał się ośrodkiem działalności kulturalnej od pierwszych chwil po wyzwoleniu, odbywały się odczyty, spotkania autorskie i imprezy. Powstały różne sekcje: dramatyczna, filatelistyczna, szachowa, baletowa, literacka, fotograficzna, jazzowa, a nawet bokserska i ping-pongowa. Prowadzono poradnię i wypożyczalnie kostiumów dla scen amatorskich, a także liczne kursy. 21 marca 1945 roku odrodziła się po wojnie sekcja dramatyczna Towarzystwa Teatru Polskiego, która po dwóch miesiącach jako Sekcja Dramatyczna przeszła do DK. 18 kwietnia 1945 r. rozpoczęła działalność od rewii „Wolna posada”. Potem na afiszach pojawiły się „Krakowiacy i górale”, „Śluby panieńskie”, operetki, komedie. W maju 1946 r. staraniem reaktywowanego (w marcu) po wojnie chóru „Echo” wystawiono „Halkę” Moniuszki. 24 stycznia 1946 r. powstała Sekcja Literacka, przekształcona później w Klub Literacki. Wśród organizatorów sekcji znaleźli się Zygmunt Lubertowicz, Jan Grzbiela, Jarosław Chełmiński, Jan Jaworski, Zdzisław Okuljar, Helena Andrzejewska i Ryszard Brudzyński. Lista członków objęła 31 osób.24 marca 1946 roku Klub Literacki zorganizował w restauracji „Podhalanka” podwieczorek literacki, podczas którego recytowano wiersze znanych poetów powstałych podczas okupacji. W kwietniu Klub zorganizował w kawiarni „Patria” podwieczorek autorski z udziałem członków Oddziału Związku Literatów Polskich w Katowicach.

W marcu w Białej otwarto kino „Wolność” (później nazwane „Wanda”). W kwietniu 1945 r. w Bielsku powstał oddział Związku Polskich Artystów Plastyków. Na początku sierpnia 1945 roku wojsko radzieckie wykwaterowuje się z totalnie zdewastowanego Zamku Sułkowskich. 28 sierpnia klucze od zamku otrzymuje Stanisław Oczko, kustosz powołanego muzeum miejskiego. Muzeum zostaje oficjalnie otwarte 11 lutego 1947 roku. Za to już 30 września 1945 organizuje wystawę plastyczną oddziału ZPAP – pierwszą wystawę plastyczną zorganizowaną po wojnie na terenie woj. katowickiego. Prace wystawili Stanisław Oczko, Jan Chwierut, Zenobiusz Zwolski, Jerzy Zitzman. 10 grudnia 1945 – na Zamku Sułkowskich powstaje Szkoła Malarstwa, Grafiki i Rzeźby w dwa lata później przejęta przez Ministerstwo Kultury i Sztuki i przemianowana na Państwowe Liceum technik Plastycznych.
16 kwietnia 1945 w Teatrze Polskim odbyło się pierwsze polskie przedstawienie po wojnie, „Krakowiacy i górale” w reżyserii Rudolfa Luszczyka. Teatr oficjalnie otwarto 25 października 1945 r. sztuką „Pan Jowialski” Aleksandra Fredry. Dyrektorem został Stanisław Kwaskowski.

7 grudnia 1947 roku z inicjatywy Jerzego Zitzmana i Zenobiusza Zwolskiego powstał Teatr Lalek „Banialuka”. W sali kawiarnianej kina „Rialto” odbyło się pierwsze przedstawienie.

Pierwszą biblioteką po wojnie była wypożyczalnia Biblioteki Powiatowej w Bielsku uruchomiona już we wrześniu 1945 roku. Powstała z książek zgromadzonych przez Inspektorat Szkolny w Bielsku. Rozproszone i porzucone po wojennej zawierusze książki gromadził z grupą entuzjastów nauczyciel Antoni Sablik. Siedzibą biblioteki był 4 pokojowy lokal przy ulicy 3 maja 5. Biblioteka do 1947 roku spełniała funkcję książnicy powiatowej i miejskiej, stanowiąc bogatą bazę dla młodzieży szkolnej i mieszkańców Bielska i Białej w trudnym okresie po wyzwoleniu. Wypożyczanie było odpłatne do 1948 roku, dzięki temu zbierano fundusze na dokupywanie nowości wydawniczych. W tym czasie działało już sześć punktów bibliotecznych w Czechowicach, Starym Bielsku, Jaworzu, Mikuszowicach Śląskich, Strumieniu i Międzyrzeczu. 16 stycznia 1949 roku przekształcono dotychczasowe punkty biblioteczne w biblioteki gminne oraz otwarto 23 nowe punkty biblioteczne. Od tej pory datuje się miarowy i równomierny rozwój powiatowej sieci bibliotecznej, który trwał aż do powstania województwa bielskiego.

W dniu 1 września 1947 roku powstała w Białej Krakowskiej Miejska Biblioteka Publiczna. Organizacją biblioteki, która na początku działalności liczyła 200 woluminów zajmowała się Władysława Rzegocka. W 25 czerwca 1950 roku przeniesiono bibliotekę do znacznie większego stylowego budynku przy ulicy Dzierżyńskiego 32d. W tym samym roku włączono do księgozbioru przetrwały przez okupację i poszerzony o dary czytelników księgozbiór Czytelni Polskiej w liczbie 1171 woluminów. Istnienie zaraz po wojnie w Bielsku Biblioteki Powiatowej było dla miasta niewątpliwie korzystne, ale niosło i zły skutek. Prezydium MRN usatysfakcjonowane prężną działalnością Biblioteki Powiatowej zwlekało z powołaniem biblioteki miejskiej. Dopiero gdy ogólniki władz centralnych stały się uciążliwe, fikcyjnie zarejestrowano istnienie MBP w Bielsku w 5 maja 1948 roku. Bibliotece przydzielono mały pokój przy ul. Lompy 7, razem z Wydziałem Kultury MRN i Wydziałem Opieki Społecznej. Uroczyste otwarcie MBP w Bielsku odbyło się 13 grudnia 1948 roku. W skutek dużej uciążliwości pracy w małym pomieszczeniu oraz szybkiego wzrostu książek i czytelników przyznano MBP nowy lokal w Zamku Sułkowskich, zajmując część parteru prawego skrzydła. W 1958 roku rozpoczęto prace przygotowawcze do budowy nowego budynku biblioteki).

Adrian Orawski