Latem do naszego miasta przyjeżdżają rzesze turystów. My też możemy wybrać się w podróż do Bielska lub Białej. I bynajmniej nie chodzi o stolicę Podbeskidzia: w kraju mamy aż trzydzieści pięć miejscowości, które właśnie tak się nazywają.

W Polsce jest ponad 104 tys. miast, wsi, osad, kolonii i przysiółków. Ich oficjalne nazwy są wyszczególnione w urzędowym wykazie opublikowanym w 2012 przez ówczesne Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. Resort został zlikwidowany, ale uzupełniony w 2015 spis jest aktualny. Bielsko wymieniono w nim pięć razy, a Białą… trzydziestokrotnie.

Wielkopolska, Pomorze, Lubelszczyzna

Licząca ponad półtora tysiąca mieszkańców wieś Bielsko nieopodal Międzychodu w Wielkopolsce ma bogatą historię, jej udokumentowane dzieje sięgają końca XIII stulecia. W pobliżu wydobywano węgiel brunatny, odkryto też złoża borowiny. Obecnie największą letnią atrakcją miejscowości jest jezioro otoczone olszynowymi lasami. Można tu dojechać trasą nr 182, której fragmenty zbudowano wzdłuż tzw. drogi sierakowskiej wytyczonej kilkaset lat temu. Żeby się tu dostać, trzeba pokonać samochodem nieco ponad 500 km. Podróż trwa ok. 6 godzin.

W Poznańskiem znajdują się jeszcze dwie inne miejscowości o nazwie Bielsko: w gminie Orchowo niedaleko Słupcy i pod Wieleniem w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim. Ta pierwsza leży kilometr od malowniczego Jeziora Ostrowskiego (434 km od Bielska-Białej, 4,5 godz. jazdy). Druga została przyłączona do urokliwej wsi Mężyk, która usytuowana jest nad rzeką Miałą, na przesmyku pomiędzy jeziorami Górnym i Bąd. Można się tu zatrzymać na dłużej w jednym z licznych domków letniskowych. W pobliżu znajduje się Rów Syzyfa, czyli długi na 170, szeroki na 10 i głęboki na 5 metrów kanał melioracyjny, który został w całości wykopany bez użycia maszyn przez Pawła Jechalika, zwanego Syzyfem z Puszczy Noteckiej. Pracę rozpoczął w 1988 mając 72 lata, skończył 11 lat później. Na dojazd trzeba poświęcić min. 6 godzin, bo do przejechania jest 561 km.

Bielsko znajdziemy również na Pomorzu, w pow. człuchowskim. Położoną 600 km od stolicy Podbeskidzia (czas jazdy 6,5 godz.) wieś zamieszkuje niespełna 500 mieszkańców. Z prowadzonej przez Urząd Gminy w Koczale strony internetowej można się dowiedzieć, że sporo się tam dzieje: organizowane są festyny, prężnie działa Ochotnicza Straż Pożarna, a na boisku regularnie rozgrywane są zawody sportowe. Z kolei na drugim końcu Polski, w woj. lubelskim, znajdziemy następne Bielsko. Tę wioskę w gminie Karczmiska zamieszkuje zaledwie 100 osób. Gdyby ktoś chciał się tam wybrać, to na przejechanie 343 km będzie potrzebował 4,5 godz.

Miasto Sprawiedliwych

Biała, zwana potocznie Białą Prudnicką, jest obecnie jedynym samodzielnym polskim miastem o tej nazwie (bez przymiotników, jak np. Biała Podlaska). Leży na Opolszczyźnie, 175 km można pokonać w 2 godziny. Osada, nosząca od 1285 niemiecka nazwę Zülz, w 1327 otrzymała prawa miejskie. Do 1740 należała do Austrii, po wojnach śląskich znalazła się w granicach Prus.

Pierwotnie w miejscowości dominowała ludność polskojęzyczna, co w 1865 odnotowano w topograficznym opisie Górnego Śląska słowami: - In den alteren Zeiten wurde mehr polnisch als deutsch gesprochen (W dawnych czasach mówiono więcej po polsku niż po niemiecku). Od początków XVII w. osiedlało się tu wielu Żydów, trudnili się głównie handlem. Było ich tak dużo, że Białą zaczęto nazywać „Miastem Żydów” lub „Miastem Sprawiedliwych”.

Licząca obecnie ok. 2600 mieszkańców Biała obfituje w obiekty warte zobaczenia. Na listę zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisano m.in. unikalny układ urbanistyczny miasta, mury obronne z basztami, późnorenesansowy zamek, zachodnią pierzeję Rynku, spichlerz, wieżę wodną, dwa kościoły i dwie kapliczki oraz cmentarz żydowski, który funkcjonował tu nieprzerwanie w latach 1621-1938.

* * *

Pozostałe miejscowości, przysiółki i osady leśne o nazwie Biała rozrzucone są po całym kraju. W woj. łódzkim jest ich 5, w wielkopolskim to samo, w małopolskim i pomorskim po 3, w dolnośląskim, zachodniopomorskim, kujawsko-pomorskim, mazowieckim po 2, a w podlaskim, lubelskim, świętokrzyskim i śląskim po 1. Można jeszcze dodać, że Biała jest również częścią Rzeszowa.

Marek Żuliński

Na zdjęciu: renesansowy zamek w Białej został wpisany na listę Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Fot. UM Biała.