Podstawowym zadaniem układu oddechowego jest dostarczanie tlenu do tkanek. Tlen jest wykorzystywany przez organizm do wielu procesów komórkowych, stąd potrzeba nieustannego zapotrzebowania. Jak jest zbudowany układ oddechowy i jakie pełni funkcje?

Układ oddechowy – drogi górne i dolne 

Układ oddechowy zapewnia nieustanną wymianę gazów oddechowych – pobieranie tlenu i odprowadzanie dwutlenku węgla. Składa się z górnych i dolnych dróg oddechowych oraz płuc jako narządu, w którym dochodzi do wymiany gazowej. 

Górne drogi oddechowe to:

  • Jama nosowa;
  • Gardło.

Dolne drogi oddechowe to:

  • Krtań;
  • Tchawica;
  • Oskrzela;

Oskrzela przechodzą w końcową część układu oddechowego, czyli pęcherzyki płucne. 

Proces oddychania rozpoczyna się w jamie nosowej, skąd powietrze przechodzi przez gardło do tchawicy. W gardle dochodzi do skrzyżowania dwóch układów – oddechowego i pokarmowego. Podczas przełykania pokarmu następuje zatrzymanie oddechu i zamknięcie dróg oddechowych, co powoduje, że uformowany kęs trafia do przełyku. 

Następnie powietrze przedostaje się do krtani. Krtań to narząd głosu, który zbudowany jest z połączonych ze sobą, z udziałem mięśni i więzadeł, chrząstek. Rolę zastawki pomiędzy gardłem a krtanią pełni nagłośnia. W momencie wtłaczania powietrza oraz mówienia unosi się do góry. Podczas przyjmowania pokarmu i przełykania kęsa pokarmowego nagłośnia, opadając, zamyka drogę do krtani, przez co zabezpiecza drogi oddechowe. W przypadku kiedy, cząstki pokarmu ze strumieniem powietrza trafią do krtani, podrażnieniu ulegają mechanoreceptory, które dają bodziec do kaszlu, w celu usunięcia niepożądanych elementów z dróg oddechowych. Głośnia, w której powstają dźwięki, jest najwęższym odcinkiem krtani. 

Kolejny etap układu oddechowego stanowi tchawica wyglądem przypominająca rurę, którą przed zapadaniem zabezpieczają chrząstki w kształcie pierścieni. Tchawica rozgałęzia się na dwa oskrzela, przez które do płuc przechodzi powietrze. 

Układ oddechowy – płuca 

Zanim powietrze trafi do płuc, musi zostać w odpowiedni sposób do tego przygotowane. Odbywa się to podczas transportu przez drogi oddechowe. 

  • Oczyszczenie powietrza.

Nabłonek pokrywający drogi oddechowe posiada rzęski oraz gruczoły śluzowe. Wytwarzany lepki śluz ma za zadanie zbierać wszystkie zanieczyszczenia, które dostają się do układu oddechowego. Dzięki ruchom rzęsek śluz przesuwany jest do gardła, skąd po połknięciu zanieczyszczenia połączone ze śluzem trafiają do przewodu pokarmowego lub poprzez odruch wykrztuśny zostają usunięte przez jamę ustną wraz z gęstym śluzem. Ze śluzem organizm pozbywa się także patogenów w trakcie infekcji. Preparaty lecznicze na bazie pelargonii afrykańskiej poprzez stymulowanie ruchu rzęsek, wspomagają proces leczenia infekcji dróg oddechowych i przyczyniają się do zwalczania objawów przeziębienia.

  • Ogrzanie powietrza. Dzięki odpowiedniemu ukrwieniu dróg oddechowych, podczas wdechu powietrze zostaje ogrzane do odpowiedniej temperatury.
  • Nawilżenie powietrza. Woda, która jest zawarta zarówno w ślinie, jak i śluzie wspomaga przenikanie tlenu do krwi.

Płuca to podstawowy narząd układu oddechowego, gdyż na ich powierzchni dochodzi do wymiany gazowej. Płuca przed uszkodzeniami chroni opłucna, czyli błona, którą wypełnia niewielka ilość płynu. 

Drzewiasta budowa płuc odpowiada rozgałęziającym się oskrzelom, które tworzą coraz mniejsze kanaliki, czyli oskrzeliki, na których końcach umiejscowione są pęcherzyki płucne, które z kolei przypominają kształtem winogrono. 

Na drodze dyfuzji dochodzi do wymiany gazowej pomiędzy pęcherzykami płucnymi a rozmieszczoną na nich siecią naczyń włosowatych. 

Układ oddechowy – proces oddychania 

Dostarczanie tlenu do komórek jest możliwe dzięki procesowi oddychania. Wentylacja polega na pobieraniu i usuwaniu powietrza z płuc. Dzięki temu jest możliwa wymiana gazowa oraz oddychanie wewnątrzkomórkowe.

Ważną rolę w procesie wentylacji odgrywa przepona, która jest płaskim mięśniem oddzielającym jamę brzuszną od klatki piersiowej. W momencie wdechu dochodzi do skurczu mięśni i obniżenia przepony, mięśnie międzyżebrowe rozszerzają objętość klatki piersiowej, unosząc żebra. Przy wydechu mamy do czynienia z sytuacją odwrotną.  

Transport gazów oddechowych pomiędzy płucami a tkankami odbywa się poza naszą świadomością. Jest to proces zapewniający utrzymanie wszystkich funkcji życiowych organizmu.