Nad ks. Leopoldem Otto czuwała opatrzność! Pierwszy numer Zwiastuna Ewangelicznego zdążył wydać tuż przed Powstaniem Styczniowym! O tej rocznicy i innych jubileuszach mówi Magdalena Legendź (Mijają lata: Ewangelickie rocznice, KB 2012)

Wiosną dwadzieścia lat temu powstało w Bielsku-Białej centrum wydawnicze polskich luteran. Z poświęconych przez bpa Jana Szarka maszyn drukarskich 12 kwietnia 1992 r. zeszły pierwsze egzemplarze Konfesji augsburskiej, jednej z najważniejszych ksiąg formułujących zasady luteranizmu.

Dom mediów

Augsburg po łacinie nosił nazwę Augustana. W tym niemieckim mieście w 1530 r. Filip Melanchton przedstawił przed cesarzem pismo, które stało się pierwszym reformacyjnym wyznaniem wiary. Od nazwy miasta i łacińskiego tytułu księgi ? Confessio Augustana nazwę przyjął ówczesny ośrodek wydawniczy.
W tym roku jubileusz obchodzą wspólnie trzy podmioty. Drukarnia ? Ośrodek Wydawniczy Augustana ? kontynuująca lokalne drukarskie tradycje, Wydawnictwo Augustana ? przygotowujące publikacje przede wszystkim dla współwyznawców oraz budynek Augustana, położony w centrum Bielskiego Syjonu ? kwartału miasta zbudowanego przez  luteran ? w którym parafia ewangelicka i ewangelicka diecezja cieszyńska organizują wydarzenia ekumeniczne i kulturalne, otwarte dla wszystkich mieszkańców Bielska-Białej.
Myśl o budowie ośrodka, a zwłaszcza kościelnej drukarni ? bo z drukiem religijnych pozycji w państwowych drukarniach minionego reżimu było krucho ? pojawiła się na początku lat 80. ub. wieku. Niewątpliwie istotnym argumentem ?za? była świadomość tego, jaką rolę w ruchu reformacyjnym odegrało słowo drukowane dzięki wynalazkowi Gutenberga. Do lokalizacji zaś przyczynił się fakt, że blisko połowa polskich luteran, czyli ewangelików augsburskich mieszka na południu kraju, zwłaszcza na ziemi cieszyńskiej. Budynek według oryginalnego projektu gliwickich architektów powstawał od 1985 r. przez sześć lat w miejscu starej szkoły ewangelickiej z XVIII w.
Drukarnia początkowo dała pracę ponad 30 osobom, m.in. bezrobotnym bądź wykonującym zgoła inny zawód. Ważnym momentem w jej historii był zakup w 1999 r. czterokolorowej maszyny drukarskiej Heidelberg. Obecnie drukarnia zajmuje znaczące miejsce w pejzażu miasta i jest ważnym partnerem dla wielu wydawnictw i firm reklamowych. Drukuje m.in. publikacje związane z regionem, dokumentujące jego historię i życie.
Ośrodkiem Wydawniczym w początkowym okresie kierowali Henryk Dominik, Łucja Cholewik, ks. Manfred Uglorz. Od kilkunastu lat na drukarnią zarządza Ewa Sum, a redaktorem naczelnym "Zwiastuna Ewangelickiego" jest ks. Jerzy Below. Kościelne ewangelickie wydawnictwo miało już prawie pięćdziesięcioletni dorobek w Warszawie pod nazwą Wydawnictwo ?Zwiastun?, którą zmieniło na Augustana po przenosinach do Bielska-Białej. Tu nadal wydaje ?Zwiastun Ewangelicki?, najstarsze w Polsce czasopismo, będące też jedynym ogólnopolskim dwutygodnikiem powstającym w Bielsku-Białej. Pierwszy numer ?Zwiastuna Ewangelicznego? ukazał się tuż przed powstaniem styczniowym 15 stycznia 1863 r. ? w 2013 r. ?stuknie? mu zatem 150 lat.

Duchowy przywódca

W 2012 r. mija też sto trzydziesta rocznica śmierci jego założyciela i długoletniego redaktora ks. Leopolda Marcina Otto (1819-1882), proboszcza parafii w Piotrkowie Trybunalskim, Warszawie i Cieszynie, działacza narodowego i społecznego, ideologa polskiego protestantyzmu, uczestnika patriotycznych manifestacji podczas powstania styczniowego. Był postacią niezwykłą, która Kościół ewangelicki w Polsce skierowała na nowe tory. Przede wszystkim przez to, że wszędzie, gdzie służył jako duchowny, rozwijał i wspierał poczucie polskiej tożsamości narodowej. Łączył w sobie cechy przywódcy duchowego z temperamentem działacza społecznego i kulturalnego.
Na uwagę zasługuje jego patriotyczna i ? jak dziś powiedzielibyśmy ? ekumeniczna postawa. Był współorganizatorem odbywających się w kościołach katolickich i ewangelickim patriotycznych nabożeństw, w których śpiewano zakazane przez carat pieśni z Boże coś Polskę na czele. Był też inicjatorem wydania ewangelickiego śpiewnika w języku polskim i nalegał na zwiększenie liczby polskojęzycznych nabożeństw w polsko-niemieckiej warszawskiej parafii. Związany był z  tzw. Delegacją Miejską, komitetem reprezentantów stolicy powołanym po zamieszkach antyrosyjskich w 1861 r. do kontaktów z carskim rządem, która niejednokrotnie broniła polskiej racji stanu. Znaczącymi wydarzeniami politycznymi lat sześćdziesiątych były  publiczne pogrzeby osób znanych z patriotyzmu lub zabitych w trakcie manifestacji patriotycznych krwawo tłumionych przez zaborców. Pogrzeb pięciu manifestantów zabitych na pogrzebie generałowej Sowińskiej, wdowy po bohaterskim obrońcy Woli w 1831 r. zgromadził 2 marca 1861 r. tłumy warszawiaków. Mowę nad otwartymi grobami wygłosił ks. Leopold M. Otto. Uwiecznił to na obrazie ?Pięciu poległych? Aleksander Lesser. Ks. Otto stoi w głębi, pomiędzy dwoma innymi pastorami, drugi z prawej. Nie była to jedyna patriotyczna manifestacja, w której wziął udział. Poparł ponadto akcję zamykania kościołów na znak protestu przeciw profanacji kościołów przez wojska carskie. Po wprowadzeniu stanu wojennego w Warszawie 14 października 1861 r. ks. Leopold M. Otto wraz z innymi został aresztowany i osadzony w Cytadeli. Oskarżono go o ?przychylność wobec zamętu? oraz o to, że w trakcie nabożeństw opuszczał słowa modlitwy za cara i jego rodzinę. Przeżycia więzienne spowodowały, że z zaangażowania politycznego przeniósł swoje zainteresowania na działalność społeczną i wydawniczą.
?Zwiastun Ewangeliczny? [nazwa obecnie została nieco mieniona, bo zmienił się zakres znaczeniowy słowa ?ewangeliczny? ? przyp. red.] w założeniu redaktora i w praktyce skierowany był do ewangelików ? Polaków, początkowo w Królestwie Kongresowym. Dzięki staraniom redaktora rozprowadzany był także w zaborze pruskim. Ukazywał się nakładem ewangelickiej firmy księgarskiej Gebethner i Wolff. Redaktor zamieszczał w nim rozprawy z dziejów reformacji, m.in. o Janie Ostrorogu, Andrzeju Fryczu Modrzewskim, Marcinie Lutrze, a także egzegezy poszczególnych ksiąg biblijnych. Winieta z emblematami męki pańskiej mogła budzić w czytelnikach skojarzenia z aktualną sytuacją Polaków. W okresie powstania styczniowego nie było w nim bieżących informacji, prawdopodobnie ze względu na cenzurę, bo w późniejszych latach ? zwłaszcza pracując w Cieszynie ? redaktor zamieszczał w piśmie aktualności z terenu wszystkich zaborów.
Wraz z przenosinami redakcji do Cieszyna pismo objęło zasięgiem Śląsk Cieszyński. Cieszyński proboszcz, opiekujący się dwunastotysięcznym wówczas zborem, nie mógł być redaktorem odpowiedzialnym, bo nie był poddanym austriackim, jednak tak samo jak w Warszawie niemal sam zapełniał szpalty ?Zwiastuna?. Nad Olzą pismo ukazywało się w latach 1867-1875 nie jako dwutygodnik, ale miesięcznik.
W Cieszynie Leopold M. Otto wiele pisał i publikował, wydając zbiory kazań, ale także przygotowując monografię Śląska Cieszyńskiego, której część opublikował w księdze pamiątkowej dla Pawła Stalmacha. Był działaczem towarzystw oświatowych i społecznych, powstających licznie na tym terenie, a także założycielem i sponsorem Towarzystwa Pomocy Naukowej dla Księstwa Cieszyńskiego. Angażował się w amatorski ruch teatralny w ramach Czytelni Ludowej, która stała się ogniskiem życia narodowego. Wygłaszał odczyty o znaczących postaciach w dziejach Polski, drukowane potem w ?Gwiazdce Cieszyńskiej?.

Tradycje etosu

Współczesny ?Zwiastun Ewangelicki?, ukazujący się w Bielsku-Białej, przypomina swego założyciela przyznawaną co roku nagrodą. W 2012 r. odbędzie się dziesiąta edycja Nagrody im. ks. Leopolda Otto. Otrzymują ją osoby z całej Polski, które swoim zaangażowaniem, postawą i dokonaniami, zwłaszcza na polu współtworzenia społeczeństwa obywatelskiego, diakonii, czyli pracy charytatywnej, a także budowania pozytywnego wizerunku ewangelików, podążają śladami patrona nagrody i wywierają istotny wpływ na życie Kościoła ewangelickiego. Wśród nagrodzonych są także osoby z diecezji cieszyńskiej, m.in. wójt Istebnej Danuta Rabin, architekt Karol Gaś, proboszcz z Jaworza ks. Ryszard Janik,  redaktorka ?Przyjaciela Dzieci?, diakon Helena Gajdacz, animatorzy ogólnopolskiego ruchu Forum Ewangelickiego, Jan i Paweł Puczkowie, dyrygentka trzech chórów z Goleszowa  Anna Stanieczek, rzeźbiarz Jan Herma, historyk Władysław Sosna. Nagrodę otrzymała też kończąca w tym roku sto lat Maria Wegert z Bielska-Białej za przeniesienie przez historyczne zawieruchy etosu cieszyńskiego ewangelicyzmu i bp Jan Szarek, który jeszcze jako biskup diecezji cieszyńskiej dążył do zrealizowania idei budowy Augustany ? ewangelickiego domu mediów.