Pod znakiem Czerwonego Krzyża

 

Działalność w środowisku dziecięco-młodzieżowym jest jednym z podstawowych zadań statutowych Polskiego Czerwonego Krzyża. Najstarszą, a zarazem największą część struktury w ruchu młodzieżowym PCK stanowią szkolne koła. Istnieją one od 1921 r. i działają do dziś. Skupiają dzieci i młodzież w wieku od 10 do 19 lat. Zakładane są od IV klasy szkół podstawowych, w szkołach gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych. Od ich aktywności, pomysłowości, dostosowania propozycji do potrzeb otoczenia zależy, czy tysiące nowych uczniów przystąpią do PCK lub zostaną jego sympatykami na długie lata.

 

Duch miłości

  

Celem pracy kół miało być pobudzenie u młodych ludzi ducha miłości bliźniego, otwarcie na potrzeby drugiego człowieka. Uczono uniwersalnej wartości dobrego uczynku, za którym nie idzie żadna nagroda poza poczuciem dobrze spełnionego obowiązku.

Początki działalności szkolnych kół PCK były szczególne. Po wojnie światowej pełno było dramatu, cierpienia i ubóstwa. Na ile można było w owym czasie zorganizować pomoc, PCK uruchomił swoje młode struktury. Pierwsi działacze PCK dysponowali sporym doświadczeniem, ponieważ duża ich część wywodziła się z organizacji humanitarnych, jakie przez okres przedwojenny działały na terenie poszczególnych zaborów. Samarytanin Polski, Stowarzyszenie Dam i Mężczyzn Czerwonego Krzyża dla Galicji, Polski Komitet Pomocy Sanitarnej, czy też Sanitariusz Polski, to organizacje, które, połączywszy swoje struktury, dały początek istnienia Polskiemu Czerwonemu Krzyżowi. Młodzież stosunkowo szybko wdrażała ciekawe formy pracy. Wybierano spośród swoich członków higienistów klasowych, zadaniem których było propagowanie zasad codziennej higieny i czystości. Instalowano w szkołach umywalnie i zakładano apteczki szkolne. W gimnazjach i szkołach realnych organizowano kursy pierwszej pomocy, a w latach późniejszych kursy przeciwgazowe. Istotną formą aktywności SK PCK była pomoc dzieciom z ubogich i wielodzietnych rodzin. Młodzież pomagała także w nauce. Doprowadzała do szkoły młodsze koleżanki i kolegów. Pod nadzorem opiekunów Szkolne Koła PCK przed świętami wykonywały różne przedmioty, które były sprzedawane na kiermaszach. Pozyskane w te sposób pieniądze pozwalały na przygotowanie w sierocińcach uroczystych wigilii. Dorośli działacze PCK potrafili także zaszczepiać u młodzieży postawy patriotyczne. W wielu miejscowościach koła opiekowały się grobami poległych za ojczyznę.

Od r. 1929 zainicjowano organizowanie tygodni PCK. W tym okresie szczególnie akcentowano idee humanitaryzmu ruchu czerwonokrzyskiego. O wysokiej randze i uznaniu społecznym PCK może świadczyć objęcie patronatu nad Polskim Czerwonym Krzyżem przez Prezydenta RP Ignacego Mościckiego i uznanie PCK w r. 1932 za stowarzyszenie wyższej użyteczności. 

Wybuch II wojny światowej zatrzymał pracę SK PCK. Okupant podporządkował sobie struktury i działalność Czerwonego Krzyża. Pomimo to PCK był półlegalnie działającym organem wykonawczym Departamentu Pracy i Opieki Społecznej Delegatury Rządu na wychodźstwie. Także Biuro Informacji i Poszukiwań niestrudzenie wykonywało swoją pracę. Znany jest także wkład PCK w ujawnianie zbrodni katyńskiej. Piękną kartę zapisały sanitariuszki i sanitariusze PCK podczas Powstania Warszawskiego.

 

Czyścioszek i Wiewiórka

 

Po wojnie stopniowo odradzał się młodzieżowy ruch czerwonokrzyski. Niestety szczególnie w latach 50. mocne piętno na PCK wywierała partia komunistyczna, która dążyła do ujednolicenia ruchu młodzieżowego pod swoją batutą. SK PCK objęte zostały pracą ideologiczną. Na szczęście po październikowej odwilży cały Polski Czerwony Krzyż odzyskał swoją niezależność. Zaczęło ukazywać się pismo ?Czyn Młodzieży PCK?, które prezentowało najciekawsze przykłady aktywności SK PCK. W szkołach zaczęto wdrażać akcję ?Czyścioszek?, adresowaną do najmłodszych uczennic i uczniów. Szkolne konkursy czystości, organizowane przez SK PCK w dużym stopniu zmieniały złe nawyki higieniczne. W r. 1966 PCK wdrożył kolejny program skierowany do najmłodszych, znany jako ?Wiewiórka?, kojarzący się z wiewiórką myjącą zęby. W latach 60. zaczęto organizować obozy szkoleniowe dla młodzieży szkół średnich. To właśnie z uczestników tych zgrupowań wywodzili się pierwsi członkowie drużyn sanitarnych.

Końcówka lat 60. kojarzy się z powstaniem społecznych instruktorów młodzieżowych. W chwili wkroczenia SIM-ów do szkół nastąpiło duże ożywienie pracy SK PCK. Członkowie SIM-ów organizowali szkolenia sanitarne, a przy współpracy z czerwonokrzyskimi punktami opieki różnego rodzaju akcje pomocy. We współpracy ze szkolnymi kołami prowadzili oni szkolenia sanitarne, organizowali akcje pomocy społecznej, współpracowali z punktami opieki nad chorym w domu, inicjowali imprezy sanitarno-zdrowotne, propagowali czytelnictwo czerwonokrzyskie. Wraz z absolwentami szkół średnich, którzy rozpoczynali studia, idee czerwonokrzyskie weszły do polskich wyższych uczelni.

Niestety ani w archiwum państwowym, ani też w bielskim PCK nie zachowały się dokumenty i pamiątki z tych lat. Może na taki stan rzeczy miała wpływ historia związana z przeszłością naszej, bielsko-bialskiej ziemi, skomplikowaną i często tragiczną. Status województwa autonomicznego także nie wpływał pozytywnie na gruntowanie polskich wątków historii.

Jak zatem kształtował się ruch czerwonokrzyski na naszym terenie?

 

Beskidzki Czerwony Krzyż

 

W grudniu 1919 r. utrwalały się granice Rzeczypospolitej. Trwały walki na wschodzie, a kiedy wybuchło powstanie śląskie, komisarz PCK w Berlinie P. Krzyżankiewicz ustanowił dla poszczególnych powiatów województwa śląskiego delegatów, zadaniem których było organizowanie pomocy dla ofiar I Powstania Śląskiego. 19 sierpnia 1922 r. wybrano oficjalne władze Śląskiego Okręgu PCK. Dopiero od tej daty pisana jest polska historia PCK. Od 1922 do 1936 PCK zorganizował letni wypoczynek dla ponad 28 580 dzieci. W tym czasie powstały 172 Koła Młodzieży PCK, z czego 154 funkcjonowały przy szkołach powszechnych, 14 przy średnich, a cztery były pozaszkolne. Te dane obejmują także Bielsko.

W r. 1936 placówką PCK w Bielsku kierował lekarz powiatowy dr Józef Wojtczak, w Cieszynie starosta Jan Plackowski, a w Skoczowie tamtejszy lekarz dr Adolf Wollerdorfer.

Znacznie lepiej udokumentowane są fakty z życia struktur Czerwonego Krzyża począwszy od lat 60. W tym okresie bardzo aktywnie kierowali bielskim Czerwonym Krzyżem Mirosław Darmoliński, Zofia Kubala, Helena Osowska, Aurelia Włoch czy też prezes Zarządu Wojewódzkiego PCK, dr Jan Wałach.

Liczne publikacje prasowe i kroniki niektórych zarządów PCK oraz S K PCK od lat 70. pokazują aktywność młodzieży w życiu szkoły, miasta czy też osiedla. W szkołach średnich uczniowie kończyli obowiązkowy kurs PCK zwany ?powszechnym wyszkoleniem sanitarnym?. Młodzież zdobywała też stopnie sprawności w zakresie BSPO ? ?bądź sprawny do pracy i obrony?. W tych czasach akcenty nieustannej obawy o wybuch wojny był niestety narzędziem tworzenia psychozy czuwania i bycia gotowym na odparcie ataku sił imperialistycznego Zachodu. Oprócz zajęć szkolno-wychowawczych młodzież czerwonokrzyska inicjowała aktywne formy wypoczynku.

28 lutego 1976 r. odbyła się I Konferencja Grup SIM Województwa Bielskiego, podczas której powołano Wojewódzką Radę SIM. Przewodniczącym został Antoni Kruczek, znakomity animator młodzieży PCK. Plan pracy czerwonokrzyskiej młodzieży był bardzo bogaty. Organizowano akcje pomocy ubogim i chorym mieszkańcom miasta, coroczne obozy czerwonokrzyskie, podczas których młodzież uczyła się udzielania pierwszej pomocy oraz zdrowego stylu życia. W listopadzie 1976 r. zainicjowano rajdy oświatowo-zdrowotne. Obozy te organizowane były w Lubrzy (woj. dolnośląskie), Siewierzu, Richniavie na Słowacji oraz w Pogorzelicy. Komendantami obozów byli Antoni Kruczek oraz Danuta Ćwiertnia.

Tradycje owych imprez kontynuowane są podczas Górskich Rajdów SK PCK. Odbyły się już trzy edycje. Podobnie jak w latach ubiegłych oprócz atrakcji czysto turystycznych dominuje aspekt nauki pierwszej pomocy. Społeczni instruktorzy młodzieżowi byli kapitalnymi moderatorami życia czerwonokrzyskiej młodzieży. Młodzież inicjowała spontanicznie wiele ciekawych pomysłów, związanych z kalendarzem ?prozdrowotnym?, np. dzień bez papierosa, dzień walki z AIDS itp. Od kilku lat w ramach Światowego Dnia Walki z Głodem młodzi ludzie bardzo chętnie wspierają zbiórki żywności, która przekazywana jest najuboższym mieszkańcom Bielska-Białej. Dużym powodzeniem cieszy się coroczna Olimpiada Promocji Zdrowego Stylu Życia.

 

Krzyż w szkołach

 

Szkolne Koło Polskiego Czerwonego Krzyża w Szkole Przemysłowej w Bielsku-Białej od początku istnienia prowadziło działalności wyznaczoną przez program pracy SK PCK. Głównym zadaniem było szerzenie oświaty zdrowotnej pośród uczennic i uczniów. Także szkolenie drużyn medyczno-sanitarnych w udzielaniu pierwszej pomocy było ważnym punktem edukacji młodzieży. Wyszkolone drużyny brały udział w zawodach na szczeblu miasta, rejonu, a także kraju. Największym osiągnięciem było I miejsce drużyny w eliminacjach okręgowych i II w wojewódzkich w r. 1976. Członkowie SK PCK opiekowali się chorymi w domu, samotnymi, odwiedzali domy opieki społecznej, domy dziecka, a także organizowali zbiórki żywności, odzieży czy też kwestowali do puszek pozyskując w ten sposób środki na organizowanie pomocy najbiedniejszym. W r. 1956 młodzież pozyskała rekordową w skali Śląska kwotę na pomoc dla okupowanych przez wojska sowieckie Węgrów. Wiele zawodów i uroczystości czerwonokrzyskich organizowano na terenie tej właśnie szkoły.

W innych placówkach oświatowych Bielska-Białej także działały SK PCK. W 1949 r. powstało takowe koło w ówczesnym Liceum Przemysłu Gastronomicznego (obecny Zespół Szkół Gastronomicznych i Handlowych). Jak wspomina jedna z uczennic, w czasie nauki w szkole (1948-1952) ukończyła obowiązkowy kurs PCK zwany ?powszechnym wyszkoleniem sanitarnym?  i kurs ?wszechnicy radiowej?. Z kolei, jak twierdzi jedna z nauczycielek, młodzież SK PCK pomagała osobom starszym, a zwłaszcza emerytowanym nauczycielom, sprzątając mieszkania czy też robiąc zakupy. Szkolna drużyna PCK z Technikum Gastronomicznego w r. 1966 wygrała eliminacje beskidzkich drużyn. W r. 1991 drużyna PCK wygrała rywalizację na etapie okręgowym, a w r. 1997 na Światowych Mistrzostwach Pierwszej Pomocy  we Wrocławiu była trzecia. Młodzież tej szkoły nadal należy do najaktywniejszych honorowych dawców krwi.

Zespół Szkół Budowlanych, ?Rzemieślnik?, Zespół Szkół Elektronicznych, Elektrycznych i Mechanicznych, IV Liceum Ogólnokształcące im. KEN, I LO im. M. Kopernika ? to tylko niektóre placówki szkolne, w których młodzież skupiona w SK PCK i wraz z opiekunami SK PCK, dawała i daje piękne przykłady działalności humanitarnej i aktywnie realizuje misję czerwonokrzyską w swoim środowisku.

Od r. 1999 młodzież ucząca się w szkołach średnich oraz wyższych bardzo aktywnie włącza się w honorowe oddawanie krwi. Znane są wspaniałe akcje ?Kropla krwi ? honorowe krwiodawstwo? w bielskim ?Mechaniku?, ?Gastronomie?, Zespole Szkół Samochodowych czy też ?Rzemieślniku?. Podobnie jest w Czechowicach-Dziedzicach, szczególnie w Zespole Szkół ?Silesia?, LO im. M. Skłodowskiej-Curie czy też Zespole Szkół Techniczno-Licealnych. Obecnie z dużym powodzeniem realizowana jest akcja ?Młoda krew ratuje życie? ? we współpracy ze Śląskim Kuratorium Oświaty i RCKiK w Katowicach. Śmiało zatem można powiedzieć, że bielska struktura PCK ma się całkiem dobrze, także za sprawą aktywnie działającej młodzieży, zrzeszonej w SK PCK.