Niedawno nasz portal informował, że nazwy kilku bielskich ulic zostaną wkrótce prawdopodobnie zmienione. Mieszkańcy do tych planów podchodzą na ogół bez entuzjazmu, a władze miejskie tłumaczą, że nie jest to ich pomysł, lecz wymóg ustawowy narzucony wszystkim polskim samorządom odgórnie.

Mówi Henryk Juszczyk, pełnomocnik prezydenta Bielska-Białej: - Zgodnie z obowiązującymi przepisami, zostaliśmy zobligowani do przesłania Instytutowi Pamięci Narodowej listy ulic, których nazwy należałoby ewentualnie zdekomunizować. My zrobiliśmy to już na początku lat 90. Teraz proces ma zostać ostatecznie zakończony. Wystąpiliśmy do IPN o wydanie opinii w sprawie ul. Armii Ludowej, Krausa, Zmożka, Majakowskiego i Gorkiego. Po długiej dyskusji dorzuciliśmy do tej listy jeszcze ul. Zegadłowicza. Na razie nic nie jest przesądzone, zadecyduje IPN. Jeśli do zmian dojdzie, mieszkańcy zostaną zaproszeni do udziału w wyborze nowych nazw.

Będą konsultacje

Przewidziano konsultacje dotyczące nowych nazw. Zdziwienie wywołują przede wszystkim wątpliwości dotyczące Emila Zegadłowicza. Urodzony w Białej Krakowskiej poeta, prozaik i tłumacz znany jest m.in. jako autor sfilmowanej przez Wojciecha Marczewskiego powieści „Zmory”, w której przedstawione zostały Wadowice sprzed I wojny światowej. Zawarte w książce naturalistyczne opisy nie spodobały się władzom i w 1936 twórca został pozbawiony honorowego obywatelstwa Wadowic. Dziś ten antyklerykał i jednocześnie jeden z ulubionych poetów Jana Pawła II ma w Wadowicach pomnik, a w Gorzeniu Górnym muzeum swego imienia. Utwory „Powsinogi beskidzkie”, „Kolędziołki beskidzkie” oraz „Wielka nowina w Beskidzie” sprawiły, że Zegadłowicz na stałe wpisał się w krajobraz kulturowy naszego regionu.

Nic wspólnego ani z Bielskiem, ani z Podbeskidziem nie miał radziecki poeta Włodzimierz Majakowski. Ten piewca Lenina i rewolucji pod koniec życia kontestował komunizm, zginął śmiercią samobójczą w nie do końca wyjaśnionych okolicznościach. Jego nazwisko znajduje się w każdym podręczniku historii literatury. Bielska ulica jego imienia istnieje od 1951. Wcześniej nazywała się Posenerstrasse (Poznańska), a od 1945 Henryka Sienkiewicza.

Patron bez imienia

Podobnie jest z Maksymem Gorkim, wybitnym przedstawicielem modernizmu, który - jako pierwszy przewodniczący Związku Pisarzy ZSRR - zainicjował socrealizm. Autor „Matki” ma w Bielsku ulicę też od 1951. Do 1939 nosiła ona imię Mikołaja Reja, hitlerowcy przemianowali ją na Thornerstrasse (Toruńską), po wojnie na krótko powróciła do starej nazwy.

Ulica Armii Ludowej do 1930 nazywała się Radetzkystrasse (Radeckiego), w 1930 jej patronem został gen. Józef Haller, podczas okupacji wróciła do nazwy niemieckiej, a obecną nosi od jej zakończenia. AL była konspiracyjną organizacją zbrojną Polskiej Partii Robotniczej, walczyła z III Rzeszą, podlegała ośrodkom dowódczym w Związku Radzieckim. Brytyjski historyk Norman Davies szacuje jej liczebność na ok. 100 tys. osób, polscy autorzy podają liczbę o połowę mniejszą. W 2007 próbowano odebrać byłym członkom AL prawa kombatanckie, ostatecznie jednak do tego nie doszło.

Karol Kraus był przedwojennym wójtem Komorowic i nie miał nic wspólnego z komunizmem. Działaczem Komunistycznej Partii Polski był natomiast w latach 30. Andrzej Zmożek. Z istniejącą od 1960 ul. Zmożka jest jednak problem, bo imienia patrona nie ma w dokumentacji przechowywanej w miejskich archiwach, więc może chodzić o kogoś zupełnie innego.

* * *

Spytaliśmy telefonicznie kilkunastu mieszkańców wymienionych ulic, co o sprawie sądzą. Ich opinie są różne, ale - poza wspomnianym już zdziwieniem dotyczącym Zegadłowicza - łączy je jedno: troska o koszt całej operacji. Jeśli do niej dojdzie, trzeba będzie zmienić nie tylko tabliczki na domach, ale również pieczątki, stemple, druki firmowe i zapisy w wielu dokumentach. - Niedawno okleiłem samochody reklamami, tanio nie było. Nikt mi wydanych pieniędzy nie zwróci - mówi z rezygnacją właściciel przedsiębiorstwa mającego siedzibę przy ulicy, której nazwa może ulec zmianie.

Marek Żuliński

Na zdjęciu: centrum Bielska, fragment planu wydanego podczas II wojny światowej.