Urodził się w 1822 w Wielicznej na Orawie, studiował w Kieżmarku i Pradze. Niewiele osób wie, że Peter Michal Bohúň, wybitny artysta słowacki, którego historycy sztuki często porównują z Janem Matejką przez wiele lat mieszkał i tworzył w Lipniku, a został pochowany w Białej. Na frontonie jednego z budynków przy ul. 11 Listopada można znaleźć po nim pamiątkę.

W klasycystycznym budynku nr 102 przy ul. 11 Listopada obecnie znajduje się bank. Blisko stąd do centrum miasta. Jesienią 1865 były to peryferia. Ówczesny adres posesji to Lipnik 19. Wybudowany pod koniec XVIII stulecia przy Trakcie Cesarskim przez kupca Jana Thomkego obiekt pełnił najpierw rolę domu spedycyjnego i zajazdu, później stał się własnością Juliusza Köntzera, handlarza i producenta spirytusu. To tu wprowadził się wraz z rodziną Bohúň. Potem zamieszkał w położonym nieopodal budynku oznaczonym wtedy nr 23.

Słowacki malarz narodowy

Zainteresowania szeroko rozumianą kulturą, tradycją i historią przyszły malarz przejawiał już w szkole ludowej, gdzie - pod czujnym okiem pedagoga Pawła Cochusa - rozpoczął edukację. Po wyjeździe z Wielicznej uczył się w gimnazjum w zdominowanej przez Węgrów miejscowości Gemer (obecnie Gemerská Hôrka) oraz na wydziale filozoficznym ewangelickiego liceum w Lewoczy. Tam po raz pierwszy zetknął się ze słowackim ruchem narodowym.

Wielu Słowaków uważało monarchię habsburską za więzienie narodów. Bohúň podzielał ich poglądy i - dla podkreślenia tego faktu - obrał imię Slavomir. Uczestniczył w odczytach, demonstracjach i wiecach oraz działał w organizacjach niepodległościowych. W maju 1841, po jednej z manifestacji, władze austriackie zamknęły liceum. Bohúň wyjechał do Kieżmarku, gdzie studiował prawo i podjął pierwsze próby malarskie.

Dwa lata później przeniósł się do Pragi i w Akademii Sztuk Pięknych rozpoczął naukę rzemiosła u Christiana Rubena, uznanego malarza historycznego. Nie zaprzestał też działalności politycznej: był bardzo aktywny w 1848 podczas Wiosny Ludów, w 1861 wziął udział w zgromadzeniu konstytucyjnym w Martinie, a w 1863 został jednym z członków założycieli Macierzy Słowackiej. Ciągle jednak borykał się z problemami finansowymi. Stabilizacji postanowił poszukać na Podbeskidziu.

Spokojne lata nad Białą

Do Lipnika przyjechał z  Liptowskiego Mikulasza, gdzie pracował jako nauczyciel rysunku. Był żonaty z Zofią Amalią Klankay'ową, która urodziła mu szóstkę dzieci. Z zachowanych przekazów wynika, że lata nad Białą upłynęły mu spokojnie i chyba szczęśliwie. Zajmował się malowaniem obrazów, rysowaniem, fotografowaniem oraz zdobieniem kurtyn i dekoracji teatralnych. W 1876 ruszył do Włoch na poszukiwania syna L'ubora Milana, który zdezerterował z armii austriackiej.

Na brak zamówień nie narzekał: portrety zamawiali u niego m.in. członkowie rodziny Sułkowskich. Dziś największymi zbiorami dzieł artysty poszczycić się może galeria jego imienia w Liptowskim Mikulaszu.

Peter Michal Bohúň zmarł 20 maja 1879 na zapalenie płuc. Został pochowany na cmentarzu ewangelickim w Białej. 20 maja 2004, dokładnie 125 lat po jego śmierci, na frontonie budynku przy ul. 11 Listopada 102 wmurowano poświeconą mu tablicę.

***

Korzystałem z materiałów wydanych przez Galerię Petera Michała Bohúňa w Liptowskim Mikulaszu.

Marek Żuliński

Na zdjęciu tytułowym: z dawnego Dworu Köntzera do czasów obecnych dotrwała tylko część zabudowań. W latach 70. ub. wieku prowadzono tu zakrojone na szeroką skalę roboty wyburzeniowe. Fot. autora.